De zin en onzin van ‘creativiteit’

In het magazine Events besteden we uitgebreid aandacht aan ‘de magie van creativiteit’

Creativiteit is zo’n woord dat een bepaalde magie in zich heeft. Iets ongrijpbaars lijkt het te hebben; het is er of het is er niet. En eigenlijk moeten we er ook vooral niet te lang over willen praten: creativiteit moet je gewoon zijn gang laten gaan. Events is echter eigenwijs en doet in een uitgebreid dossier een dappere poging de magie van creativiteit in woorden te vangen.

Magazine en online
We kunnen er natuurlijk uitvoerig over schrijven en doen dat dan ook met veel passie. Naast prominenten die in het magazine aan het woord zijn, zoals Ad de Haan (LiveLAB), Patrick Roubroeks (Xsaga), Antoinette Wijffels (Improve) Martijn Geerdes (ID310) en Constant Geerling (Constant in Beweging), laten we ook online een aantal vakgenoten met het predikaat ‘creatief’ hun gedachten uitspreken over het fenomeen.

Want als we er dan iets over moeten vinden, hoe zouden we ‘creativiteit’ dan omschrijven?

Joris Bots, van BrancheContact en het initiatief Samen Kansen Creëren, meent dat het ‘m vooral zit in het onbevooroordeeld, zonder maatschappelijke of sociale invloed een toepasbare (deel)oplossing bedenken. Linda Kerkhoven van Linda op Locatie gaat nog een stapje verder en vindt dat je vooral ook open moet staan voor vernieuwing, originaliteit en buiten de kaders moet durven denken. Ook Edwin Kool van Yowsah. heeft een duidelijke visie op het begrip creativiteit: ‘Het is het vermogen om alle input die je om je heen verzamelt – van familiebezoeken en tv-programma’s tot festivals – zonder vooroordelen en met het talent om te verwonderen, op te zuigen als een spons. Om dan vervolgens op het moment dat je het nodig hebt, het te kunnen samenvatten tot een idee. Maar het is vooral ook ‘jezelf niet beperken’.

Is dat een valkuil, denken in beperkingen?

‘Absoluut’, zegt Edwin: ‘Dat gaat vaak genoeg mis in de brainstormfase waar mensen in de ja-maar modus zitten. Je kunt in zo’n sessie enkele stappen doorlopen: het begint met de formulering van de vraag- en doelstelling. En dan heb je ‘the purge’, waarin je zoveel mogelijk ideeën genereert, ongeacht of deze haalbaar zijn of niet. Voorbeeld: je kunt geen helicopter in een pand met een dicht dak naar binnen vliegen, maar wat wel kan is het geluid van een helikopter nabootsen, een enorme lamp in het dak naar beneden laten schijnen en iemand vanaf het plafond naar beneden laten komen via een touw, alsof hij uit de helikopter komt. Als we bij voorbaat al van tafel vegen dat een helikopter niet mogelijk is, kom je niet tot een alternief. Het is dus belangrijk om open te staan voor ideeën zodat je zo dicht mogelijk komt bij wat je wilt.’

Een andere valkuil is volgens eventmanager Wieteke Lemmen van WietWeetWaarheen dat men ook te ver door kan schieten in het creatief willen zijn. ‘Op die manier gaan zij aan het doel voorbij.’ In het velengde van wat Edwin en Wieteke zeggen, vindt Shirley van de Kamer van 8782 Event Creations, dat creativiteit niet altijd vernieuwend hoeft te zijn: ‘Door veranderingen of aanpassingen kan een nieuw concept ontstaat. Dan is het wel van belang dat mensen niet bang zijn voor veranderingen. Soms is een sprong in het diepe juist dat wat nodig is voor het creatieve proces, je moet je gedachten vrij kunnen laten gaan.’

Wat zijn de grootste misvattingen over creativiteit?

Joris: ‘Dat creatievelingen allemaal ongeleide projectielen zijn…’ Ook Wieteke meent dat creativiteit niet altijd ‘hoe gekker hoe beter’ hoeft te betekenen. Dat is, zo zegt Edwin, precies de reden waarom creatieven gevoelig zijn voor goede briefings. ‘Shit in, shit out, zo simpel is het. Vaak staat het idee namelijk al in een goede briefing, het liefst een tien-punts briefing. Want eigenlijk geeft de opdrachtgever zelf al een voorzet voor open goal, al beseft hij of zij dat niet. Als creatief zie je the big picture, daar waar de opdrachtgever te veel in de materie zit en de nuance wellicht niet meer ziet. Het is dan aan de creatief om alle inspiratie en indrukken die hij heeft opgedaan te verwerken in het concept.’

‘En dat kan alleen als we ons blijven verwonderen, de schoonheid of de kunst nog kunnen zien in het vogelpoepje op straat,’ aldus Edwin Kool

Een heet hangijzer: Creativiteit versus Geld. Heeft creativiteit geld nodig?

Creativiteit heeft volgens Linda niet altijd geld nodig. ‘Je went je creativiteit aan wanneer je je zorgen moet maken over euro’s. Als we het over stylingkosten voor een locatie hebben bijvoorbeeld: je kunt geweldige attributen vinden bij de kringloop en wanneer je er open over spreekt met je omgeving denken zij mee, zelfs een restje muurverf wordt dan gedeeld zodat je alsnog een geweldige, eigen ruimte kunt creëren, zonder dat dit veel hoeft te kosten.’

Dit kan Wieteke alleen maar beamen: ‘Je kunt ook creatief zijn met een klein budget, originaliteit hoeft niet per definitie duurder te zijn. Sterker nog: een beperkt budget kan vaak de meest creatieve oplossingen opleveren. Denk aan een vintage (stand) inrichting van de kringloopwinkel of zoals Crumpler (laptop en smartphone accessoires) jaren geleden met een kartonnen (wegwerp) stand kwam.’

Shirley, die samen met haar compagnon Dennis te Riele, sinds kort haar eigen bureau runt, heeft regelmatig te maken met budgetkwesties. ‘Wat dat betreft gaat creativiteit toch vaak gepaard met kosten: verandering en vernieuwing brengen (vaak) kosten met zich mee. Maar creativiteit kan ook in hele kleine veranderingen zitten, de bestaande aspecten van een evenement vernieuwen bijvoorbeeld. Deze ‘kleine’ onderdelen van een event vernieuwen, hoeven niet altijd veel geld te kosten. Een jonge, frisse blik kan ook goed helpen. Een brainstorm met zakelijke partners en klanten, het kost niets maar levert veel op.’

Edwin reageert juist direct op deze vraag met een uitspraak van Goethe: In der Beschränkung zeigt sich der Meister. ‘Ik kan namelijk voor vijf euro een geniaal idee bedenken. Het idee of het concept staat dus compleet los van budget.’

Juist een tekort aan geld is voor een echte creatief juist een grotere uitdaging, een stimulans, zo vult Joris Edwin aan. ‘Geld geeft extra mogelijkheden, maar niet per definitie creatievere of betere. Geld kan ook voor verwarring zorgen omdat het kan zijn dat er dan zo veel mogelijk is dat je het overzicht verliest van wat de beste weg is naar het doel.’

Waar halen jullie inspiratie vandaan?

Wieteke: ‘Originele locaties en mooie hotels zijn mijn persoonlijke passie. Al vanaf dat ik voor mijn studie aan de Hotelschool in Parijs stage liep ervaar ik wat dat betreft weinig drempels en loop ik graag spontaan de sjiekste hotels binnen om inspiratie op te doen. Ook een zekere mate van drukte vind ik prettig. Geef mij maar een hectische beurslocatie en een opbouw waar op het laatste moment toch altijd nog geïmproviseerd moet worden. When the going gets tough, the tough gets going!’

Edwin: ‘Ik haal inspiratie uit het leven, situaties, ervaringen en uit de mensen om mij heen. Het mooie is dat bewustzijn zich buiten ons lichaam bevindt, het zit niet in het individuele, we zijn in feite een doorgeefluik als het om inspiratie en creatie gaat. Een goed voorbeeld hiervoor is de mierenkolonie. Een mier alleen kan niets voor elkaar krijgen, maar samen creëren zij hele steden onder de grond, met kraamkamers, luchttoevoeren. Dat is iets wat mij fascineert. Het zit dus in het gezamenlijke, de kosmos en niet zo zeer in de personen an sich.

Joris: ‘Inspiratie haal ik vooral uit hoe ik zelf tegen de buitenwereld aankijk – dus wat mijn eigen ervaringen met en interactie is met mijn omgeving. Als ik een oplossing moet bieden voor een probleem waar ik zelf geen ervaring mee heb, probeer ik me zo goed mogelijk in te leven in de situatie of de persoon. Daarbij sta ik zeer onbevangen en onbevooroordeeld in het leven en dat is essentieel om een wiel opnieuw en wellicht beter uit te kunnen vinden. Denk dus als een kind. De beste ideeën vorm ik wanneer ik ’s nachts wakker lig. Stilte en weinig prikkels om me heen is dus een ideale conditie om creatieve gedachtegangen te hebben.’

Linda: Ik haal inspiratie uit alles wat ik beleef! Van de knutselwerkjes op het raam op school, de winkels en etalages bij een dagje shoppen, de menukaart van een restaurant, de programma’s die ik kijk op tv en de mensen die ik ontmoet. In mijn hoofd zit een soort van creatieve database en daardoor kan ik snel schakelen. Voor de uitwerking van mijn ideeën zoek ik dan wel weer de rust en creëer ideale omstandigheden. Het liefst kruip ik in mijn lievelingsvest en zoek een ruimte met veel natuurlijk licht en frisse lucht.

Shirley: ‘Bij mij en mijn compagnon komt inspiratie vooral wanneer we er niet te veel mee bezig zijn, tijdens een rondje lopen, het sporten, maar ook bij het lezen van inspirerende blogs, unieke verhalen en vernieuwende artikelen. Het helpt altijd door met elkaar te praten en te brainstormen.’

We kunnen het er dus over eens zijn: inspiratie en dat wat je er mee doet (creativiteit) ontstaat vooral tijdens de triviale zaken: de dagelijkse gang, de indrukken die we op doen, de mensen die we spreken. Iedereen lijkt het dus te kunnen, in zich te hebben. Maar is dat ook zo? Edwin: ‘Je kunt het trainen. Het is wel zo dat het bij de één sterker is ontwikkeld dan bij de ander. Een creatief idee is nog geen concept. Vaak worden geweldige ideeën opgevuld met middelen, waardoor het de kracht juist weer verliest…’

Meer meer meer?
En zo kunnen we nog uren doorgaan over het fenomeen ‘creativiteit’… en dat hebben we ook gedaan in het Dossierartikel in Events, dat deze week op de mat ligt. Ontvang je het magazine (nog) niet, dan kun je een proefnummer aanvragen via info@events.nl

‘Wees niet bang. Durf gewoon te doen. Alleen door falen leer je écht de beste wegen naar je doelen te vinden’
– Joris Bots –

‘De ware kunstenaar heeft ook zelfspot, je moet jezelf niet te serieus nemen.’
– Edwin Kool –

‘Creativiteit is meer dan een mooi concept en zit juist ook in de uitvoering van een project.’
– Wieteke Lemmen –

‘Creativiteit is je gevoel volgen, kansen zien en die benutten!’
– Linda Kerkhoven –

‘Je bent vaak creatief zonder dat je er bewust mee bezig bent!’
– Shirley van de Kamer –